Działalność KZRSS "Społem"
Działalność KZRSS "Społem" w latach 1991—2005
Wraz z przemianami politycznymi i gospodarczymi w Polsce po 1989 roku, związanymi z przejściem od gospodarki planowanej centralnie do gospodarki wolnorynkowej, na mocy ustawy
z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielni, uległ likwidacji "Społem" Związek Spółdzielni Spożywców oraz nastąpiły zmiany w organizacji i działalności spółdzielni.
Ustawa ta oraz inne ustawowe uregulowania prawne doprowadziły do rozdrobnienia spółdzielczości spożywców i znacznie osłabiły jej pozycję. Spółdzielnie spożywców zostały odpaństwowione i przestały działać w ramach nakazów oraz innych ograniczeń.
Stały się samodzielnymi podmiotami gospodarczymi, zdanymi wyłącznie na własne siły.
W tym czasie rozpoczął się żywiołowy rozwój handlu prywatnego, zarówno detalicznego jak i hurtowego. Wkrótce rozpoczęła się też niekontrolowana ekspansja na polski rynek dobrze zorganizowanych i zasobnych finansowo zagranicznych sieci handlowych. Nastąpił trudny okres w działalności spółdzielni spożywców, która nie była w pełni przystosowana i przygotowana do twardych zasad gospodarki wolnego rynku oraz walki konkurencyjnej. Bezwzględne prawa wolnego rynku i silna konkurencja poddały spółdzielczość spożywców "Społem" ostrej próbie. W wielu spółdzielniach spowodowało to m.in. zmniejszenie się liczby członków spółdzielni, zmniejszenie zatrudnienia oraz likwidację licznych spółdzielczych podmiotów. Znaczna część spółdzielni nie wytrzymała silnej konkurencji i uległa likwidacji.
W celu zjednoczenia rozproszonego społemowskiego ruchu spółdzielczego i wzajemnej pomocy w warunkach wolnego rynku, w dniach 11—12 grudnia 1991 r. przedstawiciele 122 spółdzielni spożywców na Zjeździe Założycielskim w Warszawie założyli Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Spożywców "Społem", jako dobrowolną organizację zrzeszającą spółdzielnie z całego kraju. Statut Związku został zarejestrowany w sądzie w dniu 10 stycznia 1992 r.
Prezesem Zarządu Związku został wybrany Edmund Bogdan Bubak, a wiceprezesami – Ryszard Buzuk i Stanisław Sosnowski.
Związek przyjął historyczny znak w postaci kompozycji graficznej, symbolizującej trzy postacie na tle kuli ziemskiej z wkomponowanym napisem "Społem".
W listopadzie 1992 r. reaktywowana została przynależność
tego Związku do Międzynarodowego Związku Spółdzielczego
(International Co–operative Alliance – ICA).
Głównym celem działania KZRSS "Społem" jest pomoc i ułatwianie zrzeszonym spółdzielniom realizacji ich statutowych zadań oraz inspirowanie współdziałania spółdzielni dla ich rozwoju i integracji.
Do statutowych zadań KZRSS "Społem" należy:
- przeprowadzanie lustracji zrzeszonych spółdzielni
- prowadzenie na rzecz zrzeszonych spółdzielni działalności instruktażowej i doradczej, w szczególności w zakresie:
a) doradztwa prawnego, ekonomiczno–finansowego, podatkowego i rachunkowości
b) pomocy w wyborze najefektywniejszych rozwiązań organizacyjnych i gospodarczych
c) form i metod zarządzania spółdzielnią
- prowadzenie na rzecz zrzeszonych spółdzielni działalności kulturalno–oświatowej, szkoleniowej i wydawniczej
- reprezentowanie interesów zrzeszonych spółdzielni wobec organów administracji państwowej i organów samorządu terytorialnego
- reprezentowanie zrzeszonych spółdzielni za granicą oraz w międzynarodowym ruchu spółdzielczym
- inicjowanie i rozwijanie współpracy między spółdzielniami oraz współdziałanie z placówkami naukowo–badawczymi
- opracowywanie informacji i analiz dla potrzeb zrzeszonych spółdzielni
- organizowanie przeprowadzania badań sprawozdań finansowych zrzeszonych spółdzielni na zasadach określonych w odrębnych przepisach
- udzielanie zrzeszonym spółdzielniom pomocy w zakresie działalności socjalnej
- wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie oraz w statucie Związku.
KZRSS "Społem" nie prowadzi działalności gospodarczej, lecz pełni przede wszystkim funkcje rewizyjno–patronackie, przykładając duże znaczenie do działalności lustracyjnej i konsultingowej oraz tworzenia podstaw organizacyjno–prawnych dla integracji gospodarczej i funkcjonalnej zrzeszonych spółdzielni.
Spółdzielnie zrzeszone w KZRSS "Społem" prowadzą działalność gospodarczą w zakresie handlu detalicznego i hurtowego, gastronomii, produkcji piekarskiej i ciastkarskiej, masarskiej, garmażeryjnej i innej oraz usługi dla ludności.
Podstawowym rodzajem działalności gospodarczej spółdzielni społemowskich jest handel detaliczny, natomiast działalność produkcyjna prowadzona jest przede wszystkim dla potrzeb własnej sieci handlowej i gastronomicznej oraz dla odbiorców obcych.
Związek, wychodząc z założenia, że w warunkach gospodarki wolnorynkowej, współpraca gospodarcza spółdzielni jest jednym z ważniejszych elementów współdziałania między nimi, od 1992 roku podejmuje szereg inicjatyw zmierzających do stworzenia lokalnych, regionalnych i ogólnokrajowych powiązań gospodarczych między spółdzielniami oraz zbudowania nowoczesnego systemu dystrybucji organizacji społemowskiej wraz z rozwiązaniami logistycznymi.
Prowadzi także działania mające na celu umacnianie i ochronę własności spółdzielczej, poprzez występowanie w imieniu zrzeszonych spółdzielni do właściwych organów w sprawie aktów prawnych (zmiany istniejących aktów lub ustanowienia nowych) umacniających i chroniących własność spółdzielczą oraz poprzez udzielanie pomocy spółdzielniom w rozwiązywaniu ich indywidualnych spraw własnościowych.
W 1993 roku spółdzielnie i Związek powołali do życia Krajową Agencję Handlową "Społem" Spółkę z o.o. W Warszawie – spółkę kapitałową o zasięgu ogólnokrajowym. Następnie, w celu zbudowania systemu dystrybucji i sprostania wyzwaniom konkurencji, rozpoczęto w 1995 roku tworzenie regionalnych agencji handlowych – centrów logistycznych, w formie spółek z o.o., które w 1997 roku, wspólnie z Krajową Agencją Handlową "Społem" Sp. z o.o., objęły swoim zasięgiem działania obszar całego kraju.
Ich udziałowcami jest od kilku do kilkudziesięciu spółdzielni w każdej ze spółek. Spółki te mają swoje siedziby w Białymstoku, Elblągu, Krakowie, Poznaniu, Rzeszowie, Warszawie i Wrocławiu.
Poza wymienionymi strukturami kapitałowymi funkcjonują również, na zasadzie porozumień, niekapitałowe zintegrowane formy zakupów, realizowane przez spółdzielnie handlu hurtowego. Integracji spółdzielni spożywców "Społem" sprzyja również opracowany w Krajowym Związku w 1994 roku, system Karty Klienta "Społem" – system pozyskiwania stałych klientów "Społem", którzy kupując towary w społemowskich sklepach lub żywiąc się w społemowskich placówkach gastronomicznych na terenie całego kraju korzystają z udzielanego im rabatu.
Od 1995 roku Krajowy Związek szczególną uwagę skupia na wdrażaniu w spółdzielniach wzorcowych rozwiązań dwóch typów sklepów:
- samoobsługowych sklepów typu Lux o powierzchni sprzedażowej od 150 do 1.200 m2
- sklepów dyskontowych S.
Przy projektowaniu sieci sklepów Lux zastosowano doświadczenia szwedzkiej spółdzielczości konsumenckiej Kooperativa Főrbundet, przekazane przez współpracujący z Krajowym Związkiem od 1992 roku szwedzki ośrodek KF Project Center ze Sztokholmu.
Sukces sieci sklepów Lux pozwolił KZRSS "Społem" zainicjować w 2002 roku działania w zakresie zagospodarowania mniejszych placówek handlowych o powierzchni sprzedażowej od 50 do 150 m2. Efektem tych działań było opracowanie we współpracy z KF Project Center koncepcji sklepów Lux–mini.
W 2002 roku Krajowy Związek rozpoczął prace nad stworzeniem własnej polityki środowiskowej i wylansowaniem własnego znaku ekologicznego dla wybranych towarów sprzedawanych w sieci "Społem". W wyniku tych prac w 2004 roku powstała koncepcja Programu Ekologicznego Społem. Wdrażanie programu rozpoczęto w 2005 roku.
W wyniku działań integracyjnych, przedsięwzięć gospodarczych oraz modernizacji i unowocześniania sieci handlowej, spółdzielczość spożywców "Społem" z powodzeniem stawia czoła konkurencyjnym sieciom zagranicznym działającym na polskim rynku. Wszystkie prace na rzecz rozwoju spółdzielczości spożywców "Społem" i umocnienia jej pozycji rynkowej są wspierane przez KZRSS "Społem" aktywnymi działaniami informacyjno–edukacyjnymi.
Aby przyspieszyć przepływ informacji w organizacji społemowskiej, w dniu 17 grudnia 2001 roku Zarząd KZRSS "Społem", we współpracy z QAX Manufakturą Artystyczną w Bydgoszczy, uruchomił portal internetowy Spółdzielczości Spożywców "Społem": www.spolem.org.pl
W dniach 26—27 listopada 2003 r., w Mazurskim Centrum Kongresowym "Hotel Gołębiewski" w Mikołajkach, obradował
III Zjazd Delegatów Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Spożywców "Społem" – jego najwyższy organ statutowy.
W Zjeździe tym uczestniczyło 353 delegatów wybranych w spółdzielniach oraz zaproszeni goście. Po podsumowaniu i ocenie pracy Związku i jego organów statutowych, III Zjazd udzielił im absolutorium.
III Zjazd zaaprobował kierunki rozwoju spółdzielczości spożywców "Społem", wynikające z tez programowych na Zjazd, wniosków zgłoszonych na przedzjazdowych regionalnych zebraniach delegatów oraz podczas obrad Zjazdu, a także założeń programowych zawartych w wystąpieniu prezesa Zarządu Związku.
III Zjazd wyraził pogląd, że tylko przyjęcie wspólnej strategii przez wszystkie zrzeszone w Związku spółdzielnie pozwoli zająć spółdzielczości spożywców "Społem" zauważalne miejsce w społeczno–gospodarczym kształcie kraju po wejściu Polski
do Unii Europejskiej. Warunkiem rozwoju ruchu społemowskiego są wspólne i odpowiedzialne działania.
Podstawą budowania nowej strategii spółdzielczości spożywców "Społem" jest zachowany, znaczący potencjał gospodarczy spółdzielni, zaangażowanie ludzi, którzy swoje zawodowe i społeczne pasje związali ze społemowską organizacją oraz niewykorzystane dotychczas możliwości i szanse zintegrowanego działania.
Za nadrzędne programowe działania KZRSS "Społem"
w latach 2003—2006 III Zjazd uznał:
- zorganizowanie przez Zarząd KZRSS "Społem" krajowego systemu zakupów towarów dla wszystkich spółdzielni
- wspomaganie łączenia spółdzielni w większe organizmy gospodarcze, łączenia funkcji i zadań oraz współpracy we wszystkich sferach działania spółdzielni, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań oraz dorobku poszczególnych spółdzielni
- kontynuowanie rozwoju sieci sklepów typu Lux i Lux–mini i włączenie ich do systemu wspólnych zakupów
- podjęcie działań w celu uzyskania jak największej liczby produktów marki własnej oraz wykreowania własnego znaku ekologicznego dla możliwie najszerszej grupy towarów
- zapewnienie przez Związek pomocy spółdzielniom we wdrożeniu systemu HACCP oraz w dostosowaniu ich działań do warunków jakie zaistnieją po wejściu Polski do Unii Europejskiej, jak również w pozyskiwaniu środków unijnych
- zapewnienie spółdzielniom dobrej, szybkiej i nowoczesnej informacji gospodarczej
- zwiększenie współpracy spółdzielczości spożywców "Społem" ze sferą nauki i wykorzystywanie wyników badań rynku prowadzonych przez uczelnie
- zwiększenie działalności promocyjnej spółdzielczości spożywców "Społem" na forum krajowym oraz lepszego medialnego wizerunku organizacji
- wykorzystanie bardziej efektywnie posiadanego przez Związek majątku trwałego, m.in. nieruchomości, do finansowania przedsięwzięć służących wszystkim spółdzielniom zrzeszonym w Związku.
Przyszłością społemowskiego ruchu spółdzielczego w Polsce jest spółdzielczość zintegrowana, tworząca duże wspólne przedsiębiorstwa, zdolne wyjść poza lokalne rynki zbytu. Konieczną drogą, w celu uzyskania lepszych podstaw do konkurencji, z silnymi ekonomicznie i sprawnie zarządzającymi zagranicznymi sieciami handlowymi,
jest więc integracja, konsolidacja i koncentracja spółdzielni.
Prezesi związku w latach:
1908—1926 Romuald Mielczarski
1908—1920 Stanisław Wojciechowski
1926—1944 Marian Rapacki
1944—1945 Józef Jasiński
1944—1945 Teodor Piotrowski
1945—1950 Jan Żerkowski
1950—1951 Mieczysław Olesiński
1952—1955 Stanisław Wiltosiński
1955—1958 Marian Nitecki
1958—1972 Irena Strzelecka
1972—1981 Jadwiga Łokkaj
w 1981 Franciszek Łoś
1981—1990 Bogdan Augustyn
1992—2005 Edmund Bogdan Bubak
od 2005 Jerzy Rybicki
