Kalendarium
1913
|
|
|
Warszawski Związek Stowarzyszeń Spożywczych, skupiający 274 stowarzyszenia liczące razem 40.000 członków, buduje gmach Związku w Warszawie przy ul. Grażyny 13. Do dnia dzisiejszego mieści się w nim krajowe przedstawicielstwo – Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Spożywców "Społem".
W lipcu 1913 r. powstaje w Warszawie Okręgowe Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywcze "Poranek".
1919
W dniu 16 stycznia 1919 r. z inicjatywy Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, pionier spółdzielczości spożywców Stanisław Wojciechowski otrzymuje tekę ministra spraw wewnętrznych i staje się faktycznie zastępcą premiera Ignacego Paderewskiego, gdy ten przebywa na Konferencji Pokojowej w Wersalu.
W dniach 10—11 maja w Warszawie odbywa się Zjazd Założycielski Związku Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych. W Zjeździe uczestniczy 146 delegatów z 66 stowarzyszeń w kraju.
W lipcu 1919 r., na VII Zjeździe Delegatów Warszawskiego Związku Stowarzyszeń Spożywczych w Warszawie, Związek ten zmienia statut i nazwę na Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców i swoją działalnością obejmuje cały kraj. Zjazd podejmuje również uchwałę o przystąpieniu Związku Polskich Stowarzyszeń Spożywców do Międzynarodowego Związku Spółdzielczego. Członkostwo Związek uzyskuje w następnym, 1920 roku.
Powstaje w Warszawie Spółdzielczy Instytut Naukowy, a w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie uruchomiono Katedrę Kooperacji.
1920
15 września Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców uruchamia w Kielcach fabrykę mydła – jako pierwszą. spółdzielczą fabrykę w Polsce – znaną pod nazwą Zakłady Wytwórcze "Społem" w Kielcach.
29 października Sejm RP uchwala pierwszą ustawę o spółdzielniach. Określa ona jedynie ramy i zasady działalności, respektując samodzielność i samorządność ruchu. Stabilne uregulowania prawne zawierające szereg norm demokratycznych utrzymały się w okresie międzywojennym oraz przy pewnych modyfikacjach w PRL.
W listopadzie 1920 r. powstaje w Warszawie Spółdzielnia Spożywców "Spólnota Skarbowców".
1921
W Bazylei odbywa się Dziesiąty Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, po raz pierwszy z oficjalnym udziałem delegatów polskiej spółdzielczości.
Powstaje w Warszawie Krajowa Spółdzielnia Spożywców Kolejarzy, na bazie dorobku Centralnego Związku Spółdzielni Pracowników Kolejowych.
W grudniu 1921 r. Warszawskie Stowarzyszenie Spożywcze, Robotnicze Stowarzyszenie Spożywców i Stowarzyszenie Spożywców "Poranek" łączą się w jedno Warszawskie Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców.
1922
W dniu 20 grudnia 1922 r. Sejm RP wybiera Stanisława Wojciechowskiego, pioniera spółdzielczości spożywców, na Prezydenta RP.
1923
W kwietniu 1923 r. zostaje zarejestrowany Związek Pracowników Spółdzielczych RP w Warszawie.
W dniach 17—18 listopada 1923 r. w Warszawie odbywa się Kongres Spółdzielni Spożywców poświęcony konsolidacji ruchu spółdzielczego, na którym dyrektor Romuald Mielczarski wygłasza referat: "O zjednoczeniu ruchu". W Kongresie biorą udział delegac
i wszystkich związków spółdzielni spożywców w Polsce i sekretarz generalny Międzynarodowego Związku Spółdzielczego Henry May.
|
|
|
26 kwietnia na Zjeździe zjednoczeniowym powstaje Związek Spółdzielni Spożywców Rzeczypospolitej Polskiej, jednoczący 3 ogólnokrajowe związki: Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców, posiadający 657 spółdzielni, 293 tys. członków i 1.161 sklepów, Związek Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych, posiadający 145 spółdzielni, 168 tys. członków i 408 sklepów oraz Zespół Spółdzielni Pracowników Państwowych, liczący 45 spółdzielni 32 tys. członków i 83 sklepy. Po zjednoczeniu Związek ten posiada 847 spółdzielni, 493 tys. członków i 1652 sklepy. Silny ekonomicznie i finansowo Związek wzmacnia działalność organizacyjną i gospodarczą ruchu, prowadzi energiczną akcję instruktażowo–propagandową i działalność społeczno–wychowawczą. Do Związku Spółdzielni Spożywców Rzeczypospolitej Polskiej przystępuje Centrala Spożywczych Stowarzyszeń Spółdzielczych Robotników Chrześcijańskich, licząca 26 spółdzielni i 24.022 członków.
Dla wzmocnienia podstaw finansowych ruchu spółdzielczego władze Związku organizują Związkową Kasę Oszczędności, która przekształca się w instytucję bankową pn. Bank Spółdzielczy "Społem".
Po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego, 14 maja 1926 roku Stanisław Wojciechowski zrzeka się godności Prezydenta RP i poświęca się działalności w ruchu spółdzielczym i pracy naukowej.
|
|
|
W styczniu 1930 r. Nadzwyczajny Zjazd Delegatów Związku Spółdzielni Spożywców RP usuwa lewicową grupę robotniczą z Zarządu i Rady ZSS RP.
1935
Do nazwy Związek dodano "Społem" – Zarząd tworzą Romuald Mielczarski, Marian Rapacki i Jan Żerkowski. Powstaje Liga Kooperatystek prowadząca wśród kobiet działalność edukacyjną, samokształceniową i oświatową. Czołowymi działaczkami były: Maria Dąbrowska, Maria Orsetti i Wanda Papiewska.
1936
Na Zjeździe Delegatów "Społem" ZSS RP w dniu 14 czerwca 1936 r. w Warszawie prezes Zarządu Marian Rapacki wygłasza referat na temat przebudowy stosunków społeczno–politycznych w Polsce, który odbija się szerokim echem nie tylko w ruchu spółdzielczym i jest poźniej znany jako "Program Rapackiego".
1938
W dniu 23 czerwca 1938 r. w Spółdzielczym Instytucie Naukowym w Warszawie, z inicjatywy centralnych instytucji spółdzielczych, odbywa się spotkanie przedstawicieli, na którym jest omawiana rola spółdzielczości w razie wybuchu wojny. Na spotkaniu tym Marian Rapacki, prezes Zarządu "Społem" ZSS RP, przedstawia "Spółdzielczy Plan Mobilizacyjny", którego tezy wraz z wnioskami z narady przekazano Ministerstwu Rolnictwa i Re
form oraz Ministerstwu Spraw Wojskowych.
1939
Na Zjeździe Delegatów "Społem" ZSS RP w dniu 4 czerwca 1939 r. w Warszawie prezes Zarządu Marian Rapacki przedstawia referat: "Rola i zadania spółdzielczości w obronie Państwa". Zjazd ten w przyjętej rezolucji stwierdza, że w przypadku wojny spółdzielnie spożywców oddadzą do dyspozycji Państwa na cele aprowizacji ludności i na potrzeby wojska "cały swój aparat gospodarczy i wszystkie zasoby ludzkie i materialne". Na zakończenie obra
d Zjazdu spółdzielcy społemowscy przekazują uroczyście armii 13 samochodów sanitarnych, ufundowanych dla wojska ze składek zbieranych na Fundusz Obrony Narodowej.
1939—1944
Okupacja niemiecka likwiduje w przeważającej części kraju spółdzielczość spożywców. Jedynie w Generalnej Guberni spółdzielczość istnieje i prowadzi działalność handlową na terenie miast i wsi.
Represjonowani spółdzielcy podejmują trud walki z okupantem. Prowadzą sabotaż, udzielają pomocy partyzantom, schronienia prześladowanym. Wielu działaczy ginie, zapisując bohaterską kartę spółdzielczą.
Manifest PKWN sankcjonuje istnienie i daje możliwość rozwoju spółdzielczości w nowych warunkach ustrojowych. Na Kongresie Spółdzielczym w Lublinie powstają: Związek Rewizyjny oraz wspólna centrala gospodarcza "Społem" – Związek Gospodarczy Spółdzielni Rzeczpospolitej Polskiej.
1945
Ogromnym wysiłkiem "Społem" rozwija sieć placówek gospodarczych w całym kraju, w tym również na Ziemiach Odzyskanych. Spółdzielczość jest jedynym ruchem społeczno–gospodarczym przejętym przez władzę ludową z poprzedniego okresu, z innej formacji społecznej – jako wzór dla tworzącego się handlu państwowego.
