Polskie stanowisko w sprawie znakowania produktów przed posiedzeniem europejskiej grupy roboczej ds. środków spożywczych
Komisja Europejska opracowała w zakresie obowiązkowego podawania informacji o pochodzeniu mleka i mięsa jako składników produktów spożywczych dwa sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady:
1. w sprawie obowiązkowego określenia kraju lub miejsca pochodzenia mleka, mleka wykorzystywanego jako składnik w przetworach mlecznych oraz rodzajów mięsa innych niż mięso wołowe, wieprzowe, baranie, kozie i drobiowe z 20 maja 2015 r. (COM(2015) 205 final);
2. dotyczącego obowiązkowego podawania kraju lub miejsca pochodzenia mięsa wykorzystywanego jako składnik (COM/2013/0755 final).
W sprawozdaniach tych KE wskazywała, w jakim zakresie wprowadzenie obowiązkowego podawania informacji o kraju pochodzenia dla mleka i wyrobów mlecznych byłoby łatwiejsze, jakie trudności i koszty ponosiliby przedsiębiorcy w przypadku wprowadzenia obowiązku podawania informacji o pochodzeniu mleka i mięsa jako składników oraz jak te koszty mogłyby wpłynąć na dostawców surowców oraz konsumentów. Sprawozdania te nie powinny stanowić jedynego źródła informacji ze względu na czas ich opracowania oraz z uwagi na dynamikę sytuacji w tym zakresie tj. przyjęcie na czas określony przez niektóre p.cz. krajowych wymagań odnośnie do podawania informacji o pochodzeniu mleka i/lub mięsa jako składnika, narastających potrzeb konsumenckich do wiedzy na temat pochodzenia żywności.
Poza tym w przypadku części produktów kraj wyprodukowania produktu gotowego jest łączony przez konsumentów z krajem pochodzenia podstawowych surowców (np. w sokach, wędlinach, produktach mleczarskich, pieczywie). Konsument nie spodziewa się, że bazowe składniki mogłyby pochodzić z importu. Jednocześnie jednak obserwowana jest niechęć konsumentów do ponoszenia większych opłat za kupowaną żywność, jeśli byłoby to spowodowane koniecznością podawania informacji o pochodzeniu składników.
Ogólne przepisy dotyczące oznakowania żywności zawarte w rozporządzeniu (UE) nr 1169/2011 wymagają podawania na opakowaniach takich informacji jak: nazwa, wykaz składników (w tym alergenów), data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia, wartość odżywcza, masa netto, warunki przechowywania (tam gdzie zasadne), instrukcja użycia (tam gdzie zasadne), dane producenta, kraj/miejsce pochodzenia (w określonych przypadkach) oraz dodatkowych obowiązkowych informacji dotyczących szczególnych rodzajów lub kategorii żywności, np. informacji o użyciu niektórych składników mogących mieć wpływ na zdrowie (kofeina, słodziki, sterole roślinne),
Z wielu różnych innych przepisów wynikają dodatkowe obowiązki znakowania dla określonych grup żywności. Należą do nich m.in.:
- znak weterynaryjny,
- informacja, że produkt zawiera, składa się lub jest wyprodukowany z GMO;
- znak rolnictwa ekologicznego,
- informacje o przeznaczeniu produktów określonym grupom konsumentów tj. np. żywność dla wegan/wegetarian
- znaki zw. z oznaczeniami geograficznymi i pochodzenia,
oraz liczne dodatkowe deklaracje odnoszące się do różnych wyróżników istotnych dla konsumentów obejmujące takie produkty miód wyroby czekoladowe, soki i nektary, cukier, dżemy i produkty podobne, tłuszcze do smarowania i oliwa z oliwek, warzywa i owoce, mięso mielone, napoje spirytusowe i wina.
Od 1 kwietnia 2020 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Komisji (UE) nr 2018/775 , które określają zasady podawania w oznakowaniu informacji o pochodzeniu „składnika podstawowego" w przypadku, gdy podmiot odpowiadający za oznakowanie produktu umieści na jego opakowaniu w jakiejkolwiek formie informacje (w postaci oświadczeń, ilustracji, symboli lub wyrażeń) odnoszące się do miejsc lub obszarów geograficznych – w sytuacji, gdy pochodzenie „składnika podstawowego" zawartego w produkcie będzie inne niż wskazane/sugerowane pochodzenie produktu jako całości. Producenci zgłaszają do MRiRW oraz GIJHARS problemy związane z czytelnością i realizacją tych wymagań.
W dniu 16 września 2020 r. odbędzie się wideokonferencja nieformalnego posiedzenia grupy roboczej ds. środków spożywczych – w zakresie znakowania żywności informacją o pochodzeniu.
Polska uważa, że informacja o pochodzeniu żywności jest istotna dla konsumentów. Z badań konsumenckich przeprowadzonych na zlecenie MRiRW przez firmę zewnętrzną pn. „Badanie konsumenckie dotyczące postrzegania informacji o państwie pochodzenia w oznakowaniu ziemniaków i mięsa" wynika, że zdecydowana większość konsumentów (w przypadku ziemniaków -81,4%, w przypadku mięsa – 62,8% ) jest zainteresowana informacją o pochodzeniu.
Dlatego Polska uważa, że należy rozszerzać wymagania dotyczące informowania o pochodzeniu, w tym o pochodzeniu mleka i mięsa stosowanych jako składników.
Od dnia 1 kwietnia 2020 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Komisji (UE) nr 2018/775, które określają zasady podawania w oznakowaniu informacji o pochodzeniu „składnika podstawowego" w produktach spożywczych.
Stąd też, zasadnym wydaje się przeanalizowanie jak obowiązywanie tych przepisów, wpłynęło na faktyczny wzrost wśród konsumentów wiedzy o pochodzeniu kupowanych produktów oraz koszty związane z wprowadzaniem systemu identyfikowalności przez producentów i ew. inne czynniki wpływające na produkcję i sprzedaż np. wystąpienie ograniczenia liczby dostawców surowców.
Podjęcie działań legislacyjnych powinno uwzględniać wnioski wynikające z analizy wymienionych czynników oraz doświadczeń tych państw członkowskich, które tymczasowo wdrożyły przepisy dotyczące podawania informacji o pochodzeniu mleka i mięsa jako składników produktów.
Wobec bardzo dużej ilości informacji, które już w tej chwili muszą być umieszczane w oznakowaniu produktów przetworzonych, wydaje się zasadne kierunkowe rozważanie wykorzystania nośników elektronicznych do prezentowania kolejnych informacji np. o pochodzeniu składników w formie aplikacji, stron internetowych producentów i czytników w handlu.
Prezydencja niemiecka wskazała, że niektóre państwa członkowskie wdrożyły krajowe środki dotyczące oznaczania pochodzenia niektórych rodzajów żywności, tworząc mozaikę przepisów w UE. W trakcie wcześniejszych dyskusji kilka delegacji zaznaczało, że takie środki krajowe powodują nierówności w dostępie konsumentów do informacji w całej UE i prowadzą do fragmentacji jednolitego rynku UE w odniesieniu do przedmiotowych produktów spożywczych. W swojej strategii „od pola do stołu" Komisja zapowiada, że rozważy zaproponowanie rozszerzenia obowiązkowych oznaczeń pochodzenia lub pochodzenia na niektóre produkty. Prezydencja jest zainteresowana zebraniem opinii państw członkowskich na ten temat, w szczególności odnośnie do zakresu grup produktów spożywczych, kryteriów, sposobu prezentacji i kolejnych działań podejmowanych w tym obszarze.
Prezydencja podkreśla, że nieformalna wideokonferencja da możliwość pierwszej bezpośredniej wymiany stanowisk między delegacjami. W kolejnym kroku Prezydencja informuje, że chciałaby kontynuować dyskusję na Konferencji Dyrektorów ds. Żywności (13 i 14 października br.), mając nadzieję na zbliżenie się do wniosków w tych kwestiach.
