O Spółdzielczości Spożywców „Społem" w miesięczniku „Poradnik Handlowca"
We wrześniowym numerze miesięcznika „Poradnik Handlowca", w dziale: „Tematy miesiąca", opublikowano artykuł Olgi Tylińskiej pt.: „Idea spółdzielczości w handlu". Większa część artykułu poświęcona jest Spółdzielczości Spożywców „Społem", a pozostała część – Gminnej Spółdzielczości „Samopomoc Chłopska".
We wprowadzeniu i części wstępnej artykułu Autorka napisała: „Przed wybuchem II wojny światowej co piąty obywatel RP był członkiem jakiejś spółdzielni, a w samym handlu detalicznym udział spółdzielni sięgał aż 5% rynku.
Po II wojnie światowej spółdzielczość starano się podporządkować polityce państwa, włączając ją w procesy etatyzacji, centralizacji i biurokratyzacji, za jej pośrednictwem wymuszono wygodną dla ówczesnego państwa monopolizację wielu sfer życia społeczno-gospodarczego. Do tego wykorzystano idee spółdzielczości włączając je na siłę w próbę kolektywizacji rolnictwa.
W ten sposób, pomimo niepowtarzalnego rozwoju jej możliwości gospodarczych (udział w PKB pod koniec lat 80, dochodził do 12%), ogromnie zubożono jej prawdziwą wartość w oczach społeczeństwa, deprecjonując na wiele lat ideę współdziałania. Członkowie spółdzielni stracili wpływ na ich działalność, więc przestali się z nimi utożsamiać, a same spółdzielnie straciły swoją samorządność i społeczny charakter. Pomimo tak negatywnych skojarzeń, po zmianach ustrojowych w 1989 r. nastąpiła gwałtowna przebudowa systemu spółdzielczego w Polsce, część spółdzielczych inicjatyw przeszła głęboką restrukturyzację, niektóre uległy likwidacji, inne przeżywają swój renesans i świetnie sobie radzą na wysoce konkurencyjnym rynku, a nawet można zaobserwować nowe próby niezależnej odbudowy idei spółdzielczości przez pokolenia, które czasów jej świetności po prostu nie pamiętają.
Spółdzielczość w Polsce w swojej pierwotnej formie dobrze sprawdza się w handlu artykułami spożywczymi. Na rynku działają obecnie Spółdzielczość Spożywców „Społem", Spółdzielczość Gminna „Samopomoc Chłopska", ale swoje sklepy posiadają także Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne, Spółdzielnie Ogrodniczo-Pszczelarskie (sklepy warzywno- owocowe), Spółdzielnie Pracy, a także Spółdzielnie Inwalidów i Niewidomych, a nawet Spółdzielnie Socjalne. Największe udziały w rynku mają jednak sklepy, działające pod marką „Społem" i popularnie zwane geesami – sklepy gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska" ".
W części dotyczącej Spółdzielczości Spożywców „Społem" czytamy m.in.:
„Spółdzielczość Spożywców „Społem" to jedna z najstarszych branż spółdzielczych w Polsce – w ubiegłym roku obchodziła 145-lecie swojego istnienia, jeśli przyjąć jako początek tej formy działania powstałe w lutym 1869 r. w Warszawie Stowarzyszenie Spożywcze „Merkury". „Społem" kojarzyć można najczęściej z działaniami na terenie większych i mniejszych miast, gdzie prowadzi sklepy spożywcze, placówki gastronomiczne, piekarnie, ciastkarnie, ale również angażuje się w handel hurtowy, produkcję masarską i garmażeryjną, jak i we wszelkiego rodzaje usługi dla ludności, np. hotelarstwo. Znane społemowskie marki to Lux, Lux Mini, „Społem Znajomy Sklep". Sama marka handlowa „Społem", pod względem wartości w rankingu marek polskich „Rzeczpospolitej" za 2014 rok zajęła wysoką, bo 24, pozycję na 330 objętych klasyfikacją.
Łączenie w ramach jednej spółdzielni nie tylko działalności handlowej, ale również produkcyjnej zwiększa konkurencyjność społemowskich sklepów poprzez wprowadzenie do sprzedaży własnych wyrobów piekarniczych, cukierniczych, wędlin i mięsa, czy produktów garmażeryjnych. Społemowskich spółdzielni spożywców jest blisko 270 i zrzeszają około 85 tysięcy członków. Z największą grupą tego typu spółdzielni spotykamy się w województwach: mazowieckim – 30, śląskim – 30, małopolskim – 27, wielkopolskim – 26, jednak są one reprezentowane w całym kraju, chociaż ponad 52% z nich to małe i średnie przedsiębiorstwa. Zaledwie 15% to przedsiębiorstwa duże. Wszystkie są zrzeszone w Krajowym Związku Rewizyjnym Spółdzielni Spożywców „Społem". Poza strukturami KZRSS „Społem" działa 70 spółdzielni niezrzeszonych. Obroty wszystkich spółdzielni spożywców szacuje się na ok.7-8 mld zł rocznie. Ilość placówek to ponad 3 tysiące, wśród których dominują sklepy spożywcze i spożywczo-przemysłowe, ale pod logo „Społem" działają również domy handlowe, galerie, salony odzieżowe, a nawet salony meblowe.
„Społem" kojarzone jest jako polska sieć handlowa, chociaż w rzeczywistości zgodnie z zasadami spółdzielczości możemy mówić o pewnej umowności samego pojęcia „sieć handlowa" w odniesieniu do spółdzielni spożywców, gdyż każda z nich stanowi oddzielny podmiot gospodarczy, posiadający swój NIP i niezależność od jakichkolwiek struktur wojewódzkich czy krajowych. Jednak większość ze spółdzielni spożywców na tyle ceni sobie markę „Społem", że są one członkami KZRSS w Warszawie, inne, niezrzeszone również współpracują ze Związkiem, głównie w zakresie szkoleń i lustracji (według ustawowego obowiązku raz na trzy lata), ale także korzystają z doradztwa prawno-ekonomicznego, ze wspólnych akcji marketingowo-reklamowych i programu lojalnościowego „Społem znaczy razem".
Mimo, że liczba sklepów systematycznie spada w każdym roku, to nie ubywa powierzchni handlowej. Wiąże się to z prowadzoną konsekwentnie likwidacją małych nierentownych placówek położonych w słabej lokalizacji oraz przeprowadzaną rozbudową i modernizacją obiektów w dobrych lokalizacjach, a także budową nowych dużych obiektów handlowo-usługowych. Tylko w okresie ostatniego roku spółdzielnie „Społem" oddały do użytku kilka dużych obiektów w formie galerii handlowych, m.in. w Żabnie koło Tarnowa – galeria „Żabno", w Śremie – galeria „Polonia", w Hajnówce – galeria „Leśna", w Grodzisku Mazowieckim oraz kilka nowoczesnych supermarketów, m.in. w Kaliszu, Szczecinie, Białymstoku, Warszawie, Busku Zdroju, Poznaniu. Istniejące budynki poddawane są nowoczesnym modernizacjom – dla przykładu w sierpniu br. „Społem" Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Szczecinie otworzyła przebudowaną „Halę Piastowską" w szczecińskim Niebuszewie.
Sklepy spółdzielni spożywców zwykle położone są w dobrych lokalizacjach handlowych, jednak są to sklepy o różnorodnych formatach, co znacznie utrudnia ujednolicenie wizerunku sieci. W większości przypadków przeważają indywidualne rozwiązania poszczególnych spółdzielni, a unifikacje dotyczą wyłącznie sklepów „Lux" oraz „Gama" – łącznie około 450 sklepów. Nie ma też większej różnicy między placówkami w dużych i mniejszych miastach. Przykładowo największy supermarket „Społem" znajduje się w 30-tysięcznej Bochni.
Ponieważ Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Spożywców „Społem" nie może prowadzić bezpośredniej działalności gospodarczej, dlatego powołał w grudniu 2010 r. Krajową Platformę Handlową w formie prawnej spółki z o.o. Zadaniem Platformy Handlowej jest rozwijanie oferty produktów dedykowanych dla spółdzielni oraz promocja marki handlowej „Społem". Platforma współpracuje obecnie z ponad 150 spółdzielniami posiadającymi blisko 1.500 sklepów.
W czerwcu 2015 r. powstała również spółka Polskie Sklepy Spożywcze, której zadaniem jest doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Założycielami nowej spółki jest kilkanaście spółdzielni z całego kraju, a w sierpniu przystąpiły do spółki kolejne zainteresowane spółdzielnie. Pod koniec lipca natomiast nowo powołana spółka podpisała umowę inwestycyjną z Eurocash, dzięki której udziałowcy spółki Polskie Sklepy Spożywcze stali się właścicielami 50% akcji Partnerskiego Serwisu Detalicznego. Działalność Partnerskiego Serwisu Detalicznego polega na prowadzeniu i rozwijaniu programu partnerskiego na rzecz spółdzielni spożywców w całym kraju, odpowiada zatem za ofertę handlową Grupy Eurocash dedykowaną spółdzielniom, wsparcie marketingowe i operacyjne. Wraz z partnerami rozwija również sieć sklepów „Gama", która jest konceptem detalicznym skrojonym specjalnie na potrzeby spółdzielczości. Dotychczas 100% właścicielem spółki była Grupa Eurocash."
W artykule znalazła się również krótka wypowiedź Jerzego Rybickiego – prezesa Zarządu KZRSS „Społem":
„– Mimo różnych prób nie udało się „zjednoczyć" wszystkich spółdzielców do wspólnych działań, zwłaszcza w zakresie zakupów. Taki stan rzeczy stawia w trudnej sytuacji mniejsze spółdzielnie, które poszukują wsparcia handlowego dużych graczy na rynku, przyjmując rozwiązania franczyzowe. Większe i silniejsze ekonomicznie i kadrowo spółdzielnie, umiejętnie łącząc tradycję z nowoczesnością, posiadają nadal potencjał do konkurencyjnej gry, dając klientowi satysfakcję z przedstawianej oferty handlowej i produkcji własnej".
Artykuł kończy się następującą informacją:
„Co ciekawe – idea spółdzielczości zaczyna również interesować pokolenie młodych Polaków, które odwołuje się właśnie do bardzo pierwotnych źródeł idei spółdzielczości. Co prawda, unikają jednocześnie nazwy spółdzielnia, nazywając swoje działania kooperatywami, jest to jednak tylko kwestia bardziej modnego słownictwa, bo statuty tych organizacji oparte są właśnie na prawie spółdzielczym. W Warszawie właśnie pierwszą rocznicę istnienia własnego oddolnego sklepu spożywczego świętowała Kooperatywa Spożywcza „Dobrze". Sklep jest wspólną własnością wszystkich członków, działa w oparciu o ich składki i pracę członków, cały dochód jest przeznaczony na rozwój kooperatywy, a żywność pochodzi od lokalnych rolników".
