Jak spółdzielnie mogą uratować świat? - Wykład profesora Jerome Warren'a w siedzibie KZRSS „Społem"
19 marca 2025 roku w siedzibie Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Spożywców „Społem" profesor Jerome Warren wygłosił wykład na temat: Jak spółdzielnie mogą uratować świat? To wydarzenie stanowiło początek wspólnych działań promujących ekonomię społeczną i spółdzielczość w ramach Międzynarodowego Roku Spółdzielczości ONZ oraz Roku Stefana Żeromskiego z okazji 100 rocznicy jego śmierci.
Profesor Warren jest jednym z najbardziej uznanych ekspertów ekonomii, wybitnym badaczem ruchu spółdzielczego, współredaktorem niedawno wydanej publikacji „The Routledge Handbook of Cooperative Economics and Management". Książka prezentowana była podczas spotkań z udziałem prof. Warrena, które odbyły się w renomowanych ośrodkach akademickich Ameryki Północnej, między innymi na Uniwersytecie w Toronto, HEC Montreal czy New School w Nowym Jorku. Wykład w Warszawie był nie tylko pierwszym w Polsce, ale i w całej Europie.
Zgromadzonych gości przywitał Ryszard Jaśkowski Prezes Zarządu KZRSS „Społem", wspominając, że spotkanie odbywa się w historycznym budynku przy ul. Grażyny 13, który został zbudowany przez spółdzielców jeszcze przed II wojną światową. W swoim wystąpieniu zawarł krótką historię „Społem", wskazując na wybitne osobowości, takie jak Stefan Żeromski czy Stanisław Wojciechowski, które przyczyniły się do rozwoju i propagowania ruchu spółdzielczego w całym kraju. Prezes Jaśkowski podkreślił, że „spółdzielczość jest rozwiązaniem na trudne czasy, niedocenianym i niestety nieszanowanym", ale liczy na zmianę tej sytuacji poprzez działania promujące ruch spółdzielczy m.in. obchody Międzynarodowego Roku Spółdzielczości. Ryszard Jaśkowski wspominał również, że mimo olbrzymiej konkurencji zagranicznych sieci handlowych, „Społem" wciąż posiada ponad 2100 sklepów, zatrudnia 25 tysięcy pracowników, prowadzi prace nad implementacją w spółdzielniach nowoczesnych rozwiązań informatycznych, modernizuje sklepy oraz jest znaczącym graczem na trudnym rynku handlowym w Polsce.
Następnie głos zabrał Tomasz Janas Przewodniczący Rady Nadzorczej PLZ Spółdzielnia. Przewodniczący Janas odwołał się do zmian historycznych związanych z transformacją ustrojową w 1989 roku, zawirowań ekonomicznych i politycznych z ostatnich lat, podsumowując, że „teraz społeczeństwo wchodzi w stan regeneracji, żyjąc jako ludzie zgodnie z pewnymi wartościami i będąc ze sobą połączeni jako społeczeństwo. Na przestrzeni lat człowiek nie podlega głębokim zmianom, zmieniają się narzędzia i atrybuty, jakimi się posługuje" – odnosząc swoją wypowiedź do szeroko pojętej cyfryzacji życia. Niestety według raportu prezentowanego podczas konferencji w Davos w styczniu 2025 roku dotyczącego zaufania społeczeństw do mediów, rządów i biznesu, Polska notuje jedno z najniższych poziomów zaufania i jeden z najniższych kapitałów społecznych w Europie. Lekarstwem na ten stan rzeczy może być spółdzielczość jako forma działalności łącząca ludzi we wspólnych przedsięwzięciach, zapewniająca im poczucie jedności i bezpieczeństwa. „Spółdzielczość może być polskim diamentem, skupiając ludzi na jednym celu działania. Przyszłość Polski to odbudowanie kapitału społecznego, czego nie uda się dokonać bez spółdzielczości" – zakończył swoją wypowiedź Tomasz Janas.
Profesor Jerome Warren rozpoczął swój wykład pytaniem: „Jak spółdzielnie mogą uratować świat?". Aby otrzymać odpowiedź, należy przede wszystkim wyjaśnić, co to jest spółdzielczość i obalić wiele mitów wokół tej formy działalności. Podczas wystąpienia profesor Warren omówił historyczne początki ruchu spółdzielczego, etapy jego rozwoju, podział na poszczególne branże. Podkreślił, że podstawą działania spółdzielni są zasady spółdzielcze, wskazówki, zgodnie z którymi spółdzielnie w praktyce realizują swoje wartości. Książka pod redakcją profesora, którą zaprezentował, zawiera wiele przykładów prowadzenia różnego rodzaju spółdzielni z całego świata, zawiera również rozdziały poświęcone edukacji, współpracy uniwersytetów, zarządzaniu spółdzielniami. Wykład był wyjątkową szansą na zapoznanie się ze współczesnymi trendami w światowym ruchu spółdzielczym, a także świetną okazją do dyskusji o przyszłości spółdzielczości.
Zgromadzeni na wykładzie liczni goście, studenci warszawskich uczelni oraz młodzi założyciele spółdzielni socjalnych, aktywnie wzięli udział w debacie zainicjonowanej przez Jerome Warren'a, komentując własne doświadczenia związane ze spółdzielczością. Dostrzegalne są zmiany pokoleniowe - pokolenie Z zauważa, że rozwój to współdziałanie i w tym jest siła. Młodzi spółdzielcy korzystają z dobrych praktyk już sprawdzonych w spółdzielniach i implementują je w nowo powstałych. Spółdzielczość zapobiega sytuacji, w której duże korporacje wykupują mniejsze rodzinne firmy, skazując społeczeństwo na korzystanie z dóbr, na których bogaci się ktoś, kogo nie znamy i prawdopodobnie nigdy nie spotkamy. Spółdzielnie to wsparcie lokalnych społeczności, miejsca pracy, zbytu dla producentów rolnych i przemysłowych. Należy zrobić wszystko, aby wspierać spółdzielczość na poziomie rządowym i samorządowym. Na pytania gości odnośnie wsparcia spółdzielczości przez rząd profesor przytoczył przykład spółdzielczości włoskiej, gdzie ochrona spółdzielni zawarta jest w konstytucji tego kraju, a jednostki samorządu terytorialnego stosują preferencyjne działania dla spółdzielni przy zamówieniach publicznych. Inną formą wzmocnienia spółdzielczości jest tworzenie federacji różnych spółdzielni, które blisko współpracują z samorządami. Profesor odpowiadał również na pytania dotyczące rozwiązań związanych ze spółdzielniami mieszkaniowymi, przytaczając przykład Wiednia jako miasta z najniższym kosztem życia, związanym z tym, że większość gruntów posiada miasto, a nie prywatni właściciele. Prezes Ryszard Jaśkowski zadał profesorowi pytanie o początki jego zainteresowania spółdzielczością. W odpowiedzi Jerome Warren opowiedział o trzech osobach, w jego ocenie autorytetach, które podczas spotkań wspominały o spółdzielczości, o której nigdy wcześniej nie słyszał. Dyskutując o ekonomii, wplatały temat ruchu spółdzielczego w rozmowy, co w konsekwencji spowodowało wzrost jego zainteresowania tym zagadnieniem. Później myśląc o pracy magisterskiej, podjął temat opisania właśnie ruchu spółdzielczego.
Podsumowując wykład, profesor Warren podkreślił potrzebę podjęcia działań na poziomie rządowym, mających na celu uwzględnienie spółdzielczości w programach szkolnych i uniwersyteckich, a także większe wsparcie dla spółdzielczości z uwagi na fakt, że spółdzielnie są wszechstronnymi organizacjami, które mogą chronić społeczeństwa przed wstrząsami wojny, pandemii czy kryzysów finansowych.
Współorganizatorami spotkania byli: Społem, CoopTech Hub i Polska Sieć Ekonomii.
