Globalny kryzys instytucji multilateralnych – głosy z seminarium na Uniwersytecie Warszawskim
30 września 2025 roku w reprezentacyjnych salach Pałacu Kazimierzowskiego odbyło się seminarium zatytułowane „Globalny kryzys instytucji multilateralnych, czyli organizacje międzynarodowe w dobie turbulencji geopolitycznych. Implikacje, scenariusze i wnioski strategiczne dla UE i Polski". Wydarzenie zorganizowało Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego wspólnie z Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR).
Spotkanie zgromadziło ekspertów ze świata nauki, polityki, dyplomacji i gospodarki. Dyskusje dotyczyły przede wszystkim rosnącego kryzysu zaufania do organizacji międzynarodowych i postępującej erozji multilateralizmu. Coraz częściej pojawia się bowiem pytanie, jak Unia Europejska i Polska powinny odnaleźć się w świecie, w którym tradycyjne instytucje tracą na znaczeniu, a Chiny oraz państwa Globalnego Południa zyskują na sile.
Już w pierwszych panelach eksperci zwracali uwagę, że Zachód stopniowo traci pozycję w kluczowych organizacjach międzynarodowych. Problem pogłębia nie tylko osłabienie spójności samej UE, ale również coraz bardziej ofensywna polityka Pekinu, który aktywnie wykorzystuje instytucje multilateralne do budowania globalnych wpływów.
Dyskusje szybko zeszły na kwestie praktyczne – od bezpieczeństwa i obronności, przez gospodarkę i prawo, aż po codzienne życie obywateli. Jak podkreślano, kryzys multilateralizmu to nie abstrakcyjne hasło, lecz zjawisko o realnych konsekwencjach.
Szczególne zainteresowanie wzbudził Panel III, poświęcony gospodarczym, społecznym i prawnym skutkom globalnych zmian. Wystąpił w nim m.in. Ryszard Jaśkowski, prezes KZRSS „Społem", który wniósł do debaty głos spółdzielczości konsumenckiej. Prezes Jaśkowski przypomniał, że w obecnym, skomplikowanym otoczeniu geopolitycznym istotną rolę odgrywają międzynarodowe organizacje spółdzielcze, w tym Międzynarodowy Związek Spółdzielczy (ICA) – najstarsza tego typu instytucja na świecie, powołana w 1895 roku w Londynie. ICA, z siedzibą w Brukseli i biurami regionalnymi w czterech częściach świata, przetrwała obie wojny światowe, a dziś nadal reprezentuje miliony spółdzielców w różnych sektorach gospodarki. „Społem" należy do niej od 1965 roku. Jeszcze większe znaczenie praktyczne dla polskich spółdzielni ma jednak członkostwo w Euro Coop – Europejskiej organizacji spółdzielczości konsumenckiej, do której KZRSS „Społem" przystąpił w 2022 roku. Euro Coop zrzesza 19 krajowych organizacji, ponad 7 tys. spółdzielni i reprezentuje 30 mln członków-konsumentów. Jak podkreślił Prezes Jaśkowski, organizacja ta nie tylko broni interesów spółdzielczości na forum UE, lecz także aktywnie uczestniczy w projektach unijnych dotyczących bezpieczeństwa żywności, transformacji energetycznej czy cyfryzacji.
Dzięki działalności Euro Coop udało się m.in. wyłączyć spółdzielnie z obowiązku raportowania ESG, co było istotnym krokiem dla tysięcy średnich i mniejszych podmiotów. Ponadto organizacja realizuje projekty takie jak SOS Food (wykorzystanie AI w systemach żywnościowych), CO-Fresh (rozwój nowych technik w produkcji owoców i warzyw) czy FoodSafety4UE (budowa przyszłego systemu bezpieczeństwa żywności).
Ryszard Jaśkowski podkreślił również, że w najbliższych latach spółdzielczość europejska będzie musiała zmierzyć się z rosnącymi kosztami życia, ubóstwem żywnościowym dotykającym już co piątego obywatela UE, zanikiem gospodarstw rodzinnych i nasilającymi się skutkami zmian klimatycznych.
Seminarium zwieńczył panel strategiczny z udziałem ambasadorów, ekspertów międzynarodowych oraz wiceministra obrony narodowej Cezarego Tomczyka. W swoim wystąpieniu wiceminister zwrócił uwagę na konieczność wzmacniania współpracy sojuszniczej, inwestycji w przemysł obronny i cyberbezpieczeństwo jako odpowiedzi na globalne turbulencje.
Wnioski płynące z całego spotkania są jednoznaczne: Polska i Unia Europejska muszą na nowo zdefiniować swoją obecność w instytucjach multilateralnych. Zamiast rozproszonych działań konieczna jest spójna strategia – łącząca politykę, gospodarkę i społeczeństwo.
Jednocześnie dyskusja pokazała, że multilateralizm to nie tylko domena dyplomatów czy naukowców. Jak dowodzi przykład spółdzielczości, zmiany w globalnych instytucjach wpływają również na producentów, przedsiębiorców i konsumentów. To właśnie takie doświadczenia praktyczne mogą stać się fundamentem dla bardziej kompleksowych i skutecznych strategii działania Polski w zmieniającym się świecie.
