Jubileusz 90-lecia istnienia „Społem" PSS w Wodzisławiu Śląskim
W dniu 15 października br. minęło dokładnie 90 lat od powołania Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Wodzisławiu Śląskim.
Z okazji jubileuszu wodzisławskiej „Społem" Powszechnej Spółdzielni Spożywców, której początek dała Powszechna Spółdzielnia Spożywców, w prasie regionalnej ukazało się kilka okolicznościowych artykułów o Spółdzielni Jubilatce.
Jednym z nich z nich jest artykuł promocyjny „Społem" PSS w Wodzisławiu Śląskim opublikowany w „Nowinach Rybnickich" z dnia 28 października br. We wstępie do artykułu, zatytułowanego: „Wodzisławskie ‹Społem› świętuje 90 lat istnienia", podkreślono, że „Spółdzielnia przetrwała wojnę, różne ustroje polityczne i zawirowania na rynku. W najlepszym czasie liczyła prawie 30 tysięcy członków, zatrudniała ponad 2 tysiące osób".
W dalszej części artykułu czytamy: „Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Wodzisławiu Śląskim to bez wątpienia jedyna sieć handlowa (a kiedyś także usługowo-produkcyjna) z tak długą i bogatą tradycją. Swoją długowieczność zawdzięcza przede wszystkim pełnym poświęcenia członkom i oddanym społecznikom, którzy dbali o spółdzielczość, chociaż nie zawsze było im łatwo. Zaś transformacja po 1989 roku była dla tej formy działalności wyjątkowo trudna.
Sięgnijmy do ciekawej historii. Pierwsza spółdzielnia na ziemi wodzisławskiej powstała dokładnie 15 października 1925 roku w Radlinie – Biertułtowach, przyjmując nazwę „Odrodzenie" na pamiątkę przyłączenia tej części Górnego Śląska do Polski. W chwili założenia liczyła ona 14 członków. Do jej powstania przyczynili się: Paweł Szczęsny, Alojzy Matuszczyk oraz Emil Zlewnia.
Spółdzielczość była wtedy na naszej ziemi zalążkiem polskiej działalności gospodarczej, tak więc spółdzielnia postawiła sobie za cel nie tylko rozwój handlu i przyciąganie nowych członków, ale także popularyzowanie polskości wśród mieszkańców ziemi wodzisławskiej.
Działalność tę przerwał wybuch wojny w 1939 roku, jednakże członkowie i aktywiści nadal utrzymywali ze sobą łączność przez cały okres okupacji. Dzięki temu zaraz po zakończeniu działań wojennych możliwa była błyskawiczna odbudowa ruchu spółdzielczego. Do połowy 1946 roku wszystkie spółdzielnie funkcjonujące na naszym terenie wznowiły swoją działalność. Ożył także wodzisławski handel. Działalnością PSS „Społem" kierował wtedy zarząd w składzie: Stanisław Kiermaszek, Józef Materzok, Helena Matóg oraz Józef Brachmański.
– W 1954 roku, w związku z utworzeniem powiatu wodzisławskiego, PSS Wodzisław Śląski objęła swym zasięgiem spółdzielnię radlińską. Dziesięć lat później, w marcu 1964 roku, do PSS dołączyła spółdzielnia pszowska. W 1965 roku spółdzielcza sieć prowadziła już 123 sklepy, 21 zakładów gastronomicznych, 20 zakładów produkcyjnych, a także ośrodki „Praktyczna Pani" świadczące usługi m.in. fryzjerskie, kosmetyczne, modniarskie i prowadzące wypożyczalnię sprzętu gospodarstwa domowego. Spółdzielnia zatrudniała w tym czasie 930 pracowników, w tym 708 kobiet. Kierowali nią: Józef Materzok – prezes, Tadeusz Urbańczyk – wiceprezes ds. handlu oraz Jerzy Prusowski – wiceprezes ds. produkcji. Radzie Nadzorczej przewodniczył Antoni Rogowski.
W drugiej połowie lat 60. spółdzielczość spożywców w Polsce została zreorganizowana. Powstały spółdzielnie wojewódzkie, które wchłaniały wszystkie mniejsze. Zmiany te zaszły również w Wodzisławiu – rada spółdzielni przekształciła się wówczas w radę oddziału, a jej przewodniczącym został Marian Dybała. W zarządzie działali niezmiennie Józef Materzok, Tadeusz Urbańczyk oraz Józef Brachmański. W 1970 roku wodzisławskie zrzeszenie objęło swym zasięgiem także Jastrzębie, do czasu powstania tamtejszego oddziału, co nastąpiło w 1976 roku. Rok wcześniej, w wyniku nowego podziału administracyjnego, do wodzisławskiego oddziału WSS „Społem" Katowice włączony został także oddział w Rydułtowach, a sieć placówek gospodarczych wzrosła do 224 sklepów i 47 zakładów gastronomicznych. 1 lipca 1976 roku „Społem" powierzono cały segment handlu artykułami żywnościowymi i przemysłowymi częstego zakupu, zaś najlepsze sklepy przemysłowe zostały przekazane do Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego.
Rozpoczęte w 1980 roku reformy objęły również spółdzielczość spożywców.
W lutym 1983 roku zgromadzenie przedstawicieli wodzisławskiego oddziału reaktywowało samodzielną Powszechną Spółdzielnię Spożywców, która oprócz branży spożywczej sięgnęła również po asortyment przemysłowy.
A był to wyjątkowo trudny okres dla handlu.„Społem", która była w tym czasie jedynym potencjalnym dostawcą żywności dla mieszkańców Wodzisławia i okolic, stawała wręcz na głowie, aby zapewnić realizację kartek żywnościowych. W 1989 roku spółdzielnia posiadała 172 sklepy o łącznej powierzchni sprzedażowej 12.116 m kw., 55 zakładów gastronomii otwartej i 2 stołówki, 11 zakładów piekarniczych, których średnia produkcja dzienna wynosiła 24 tony wyrobów, 2 zakłady masarskie o dziennej produkcji około 9,2 tony wyrobów, 1 zakład garmażeryjny, 1 wytwórnię wód gazowanych i 3 ciastkarnie, które produkowały przeciętnie wokali miesiąca asortyment z 70 wyrobów.
Ponadto wodzisławska spółdzielnia posiadała dużą bazę magazynową, własny transport i służby remontowo-budowlane. Według stanu na 1 stycznia 1989 roku w„Społem" zatrudnionych było 2.008 pracowników, w tym 1.629 kobiet, a liczba zweryfikowanych członków wynosiła 29 tysięcy 852 osoby!
Spółdzielnią kierował wówczas zarząd w składzie: Irena Szostek – prezes zarządu, Bibiana Czardybon – wiceprezes ds. produkcji i gastronomii, Halina Dubiel – wiceprezes ds. obrotu towarowego, Edmund Szendzielorz – wiceprezes ds. ekonomicznych, Stanisław Kasznia – wiceprezes ds. technicznych.
Początek lat 90. to okres wdrażania gospodarki rynkowej i prywatyzacji. W styczniu 1990 roku weszła w życie ustawa o zmianach w organizacji i działalności spółdzielni. Zlikwidowane zostały związki spółdzielcze, a pojedyncze zrzeszenia uzyskały na powrót pełną samodzielność. Zmiany i trudności występujące w całej gospodarce dotknęły również spółdzielnię w Wodzisławiu Śląskim, która musiała stawić czoła wielu problemom, w tym także próbom przejęcia części majątku przez powstałe grupy inicjatywne, które dążyły do podziału. Z roku na rok w „Społem" ubywało placówek detalicznych, gastronomicznych i produkcyjnych. Likwidowane lub wydzierżawione były placówki nierentowne i nie dające żadnych gwarancji na poprawę ich wyniku ekonomicznego. Wiele było likwidowanych na skutek wypowiadania umów najmu przez właścicieli lokali, którzy uruchomili w nich swoje sklepy bądź inną działalność gospodarczą.
W 1995 roku spółdzielnia „Społem" zakupiła aż 85 kas fiskalnych, które musiały być zainstalowane w placówkach w związku z wprowadzeniem podatku VAT. Koszt tej inwestycji był ogromny. Na dodatek ograniczenie działalności handlowej, produkcyjnej i likwidacja działalności gastronomicznej spowodowała w konsekwencji ograniczenie zatrudnienia. W 1995 roku w spółdzielni zatrudnionych już było tylko 498 osób. Stan posiadania w 1995 roku to: 39 sklepów, z tego 28 spożywczych i 11 przemysłowych, 6 magazynów, 4 zakłady produkcyjne, w tym 3 piekarnie i 1 ciastkarnia. Liczba zrzeszonych członków wynosiła 1.006 osób z udziałem podstawowym 150 zł.
Spółdzielcy postanowili wówczas inwestować we własne obiekty poprzez ich modernizację, rozbudowę i dostosowanie do potrzeb nowoczesnego handlu.
W 2000 roku wodzisławska PSS zrzeszała 455 członków z udziałem podstawowym 400 zł i zatrudniała 310 pracowników. Pod jej szyldem działalność handlową prowadziło 29 placówek detalicznych o łącznej powierzchni 11 tys. m kw. na terenie czterech miast: Wodzisławia, Pszowa, Radlina i Rydułtów. Głównie były to placówki branży ogólnospożywczej prowadzące również sprzedaż podstawowych artykułów przemysłowych. Spółdzielnia posiadała sklepy o różnej wielkości – od 52 m kw. do 1.120 m kw. powierzchni sprzedażowej. Plusem było to, że większość, bo aż 70 procent placówek, znajdowała się w lokalach, które były własnością spółdzielni. Do największych wówczas placówek należy zaliczyć „Supersam" przy ulicy 26 Marca, SDH „Gwarek", Halę Targową oraz sklep przy nowym szpitalu – „Impuls". Aby placówki„Społem" sprostały wymogom rynku, stale je modernizowano poprawiając wygląd, funkcjonalność i efektywność. Wprowadzono także nowe techniki handlu, szkolono personel.
Te wszystkie doświadczenia zebrane w trakcie transformacji gospodarczej oraz próby radzenia sobie ze stale rosnącą na rynku konkurencją, pokazują, że tylko aktywna działalność w sferze zakupu oraz sprzedaży detalicznej towaru mogą przyczynić się do umocnienia pozycji rynkowej PSS „Społem".
Zdaniem zarządu, firma nie może być dobrze zarządzana bez sprawnego systemu informatycznego, który jest podstawą odniesienia sukcesu. Szczególny nacisk w ofercie towarowej spółdzielnia kładzie na towary świeże, takie jak pieczywo chlebowe, drobne, ciasta, mięso i wędliny, drób, ryby i przetwory rybne, nabiał, warzywa oraz owoce.
Oprócz działalności handlowej PSS „Społem" w Wodzisławiu Śląskim prowadzi działalność produkcyjną w Piekarni nr 3 przy ulicy Kopernika.
Podsumowując te 90 lat istnienia spółdzielczej sieci handlowej, największym kapitałem spółdzielni zawsze byli ludzie – oddani społecznicy i sumienni pracownicy. Nie sposób wymienić pokoleń działaczy, czy też szeregowych pracowników, którzy niejednokrotnie pozostaną bezimienni. Dlatego też słowa uznania i podziękowania należą się całej rzeszy działaczy, emerytów i rencistów, którzy w poprzednich latach wnieśli znaczny wkład pracy w tworzeniu dorobku spółdzielni „Społem". Bez nich ten jubileusz 90-lecia nie miałby tak wymownego znaczenia".
