Spółdzielczość w zaborach
Towarzystwo Spożywcze i Kasa Pożyczkowa "Zgoda"
Dnia 11 lutego 1870 roku, po długich staraniach inicjatorów, wojskowy minister spraw wewnętrznych w Petersburgu zatwierdził ustawę Towarzystwa Spożywczego i Kasy Pożyczkowej w Płocku pod nazwą "Zgoda".
Założycielem "Zgody" była grupa światłych obywateli, zafascynowanych ideami spółdzielczości: Gustaw Fogel, Walerian Jędrzejewski, Władysław Drużylowski, Mateusz Przybojewski, Ksawery Kamocki.
Główny cel Towarzystwa stanowiło "dostarczanie swoim członkom niezbędnych produktów życia w dobrych gatunkach, po cenach umiarkowanych, a także wydawanie pieniężnych pożyczek". Uroczysta inauguracja działalności "Zgody" nastąpiła 2 maja 1870 roku. Na mieszkańców Płocka czekały wtedy dwa pierwsze sklepy.
Dnia 7 maja 1870 r. odbyło się pierwsze zebranie ogólne członków towarzystwa, na którym wybrano jego władze. Prezesem zebrań ogólnych został Jakub Orłowski, prezes Sądu Kryminalnego w Płocku, wiceprezesem – Władysław Drużylowski, doktor medycyny, a sekretarzem – Stanisław Pyrowicz, patron Trybunału. Wybrano także pierwszy zarząd "Zgody", w skład którego weszli: Gustaw Fogel – prezes, Walerian Jędrzejewski – wiceprezes, Ksawery Kamocki – sekretarz i Mateusz Przybojewski – kasjer.
Do Towarzystwa przystąpiło 185 członków, którzy wnieśli kapitał w wysokości 2073 rubli. Nowością w "Zgodzie" było istnienie kasy pożyczkowej dla członków, opartej na osobno przyjmowanych udziałach po 5 rubli i wkładach, od których płacono 5 proc., a od pożyczek pobierano 8 proc. Dochody tej kasy nieraz pokrywały deficyt sklepu towarzystwa. Do 1873 r. liczba członków Towarzystwa wzrosła do 249, a obroty sklepów osiągnęły prawie 27 000 rubli. W 1874 r. w sklepach zaczęły spadać obroty, liczba członków zmalała do 81, a fundusz udziałowy – do 642 rubli. Na domiar złego w 1876 r. konkurenci włamali się do jego siedziby, paląc akta i dokumenty, aby ostatecznie zniechęcić zarząd do dalszej działalności. Jednak Towarzystwo trwało dalej. Starania i praca osób nim kierujących w latach 1887—1905 zaczęły przynosić systematyczny wzrost liczby członków, do 798 osób w 1905 r. i funduszu udziałowego do 3351 rubli w 1904 r. Prezesem zarządu został Józef Mądrzejewski mający duży autorytet w mieście. Dzięki jego rozsądnym poczynaniom "Zgoda" przetrwała burzliwy okres rewolucji 1905 r. i lata I wojny światowej.
